साल्हेर - सालोटा - Salher - Salota Forts

साल्हेर - सालोटा - Salher - Salota Forts

१६ जानेवारी २०१६ , १७ जानेवारी २०१६

" धवल, साल्हेर - सालोटा कधी ? " हा प्रश्न जवळ जवळ ३ महिने घुमत होता . ह्या आठवड्याला साल्हेर - सालोटाला जायचे असे म्हणत म्हणत आम्ही कुलंग आणि धोडप केले , तरीही साल्हेर - सालोटाला जाण्याचा योग जुळून आला नव्हता. धोडप वरून पाहिलेले साल्हेर - सालोटाचे ते दृश्य मनात घर करून राहिले होते . प्लान बनत होते आणि फिस्कटत होते परंतू साल्हेर - सालोटाने आम्हाला जणू बोलावणे पाठवले ते नवीन वर्षामध्ये भेटण्यासाठीच !

नैसर्गिक - ऐतिहसिक - अध्यात्मिक वासरा लाभलेले साल्हेर - सालोटा हे किल्ले खूप वलयांकित आहेत . किल्ल्यांच्या रत्नमालेतील दोन अनमोल हिरे म्हणजे साल्हेर - सालोटा होय .

महाराष्ट्रातील सर्वात उंचीवरचा किल्ला आणि कळसुबाई नंतरचे सर्वात उंच शिखर असलेल्या ठिकाणी जाण्याचे स्वप्न प्रत्येक ट्रेकरचे असते. साल्हेरला शिवाजी महाराजंचा इतिहास लाभला आहे . महाराजांनी पहिले मैदानी युद्ध येथेच केले आणि जिंकले ही ! ह्या युद्धाचे खूप व्यापक वर्णन कृष्णाजी अनंत सभासदांच्या बखरीत केले आहे . ह्याच भूमी वरून भगवान परशुरामांनी बाण मारून आपल्या कोकणाची निर्माती केली असे म्हणतात .

* साल्हेर किल्ला *

* सालोटा किल्ला *

१५ जानेवारी २०१६ : 

अनिकेतराव रोकडे साहेबांनी ह्या वेळी उशिरा येण्याचे सर्व रेकॉर्ड तोडले होते . निघता निघता १२ वाजणार अशी चिन्ह होती पण एक प्रलंबित इच्छा पूर्ण होणार ह्यामुळे सर्वच उत्साही होते . मधल्या वेळात आम्ही आमचे नवीन मित्र प्रदीपजी सोबत बोलत होतो. त्यांकडे ट्रेकचा दांडगा अनुभव असल्याने गप्पा मारण्यात आम्ही रमून गेलो. १२ च्या सुमारास मोहिमेसाठी सज्ज असे १८ जण सल्हेरिस निघालो . थंडी खूप होती, अश्या वातवरणात वाटेमध्ये मस्त चहा आणि भज्यांवर सर्वांनी ताव मारला . आमची गाडी आता सुसाट निघाली होती .

नाशिक सोडल्यावर किर्र अंधारात, दिशादर्शक फलक नसताना नियोजित स्थळी पोहोचणे खूप कठीण होत होते. वाघांबेला पोहोचण्यासाठी धवल आणि सचिन लांडेने वापरेलेले GPSचे तंत्रज्ञान ह्या वेळी खूप कामी आले . आम्ही वेळीस वाघांबे गावात पोहोचलो .

बेस व्हिलेज : वाघांबे गाव 

१६ जानेवारी २०१६ : 
पहाटे थंडीने आमचे स्वागत केले . डोळ्यासमोर बागलाण डोलबारी डोंगररांगेतील अजस्त्र डोंगर दिसत होते . साल्हेर - सालोटाच्या पहिल्या दर्शनानेच त्यांची भव्यता कळून आली होती. एकाच दिवशी दोन सलग किल्ले पार करायचे असल्याने शरीराचा आणि मनाचा चांगलाच कस लागणार होता ! मनात विचार चालू असताना एक सुंदर लांडोर नजरेस पडला . ट्रेकच्या सुरुवातीला अश्या पक्ष्याचे दर्शन म्हणजे शुभलक्षणच ! मोरपिसी रंगाचे ते रूप पाहिल्यावर सर्वच आनंदित झाले .

वाघांबे गाव हे अदिवासी बहुल ! गावातील एका मान्यवरांकडे सर्वांनी सकाळची न्याहरी केली . न्याहारीचा कोरा चहा आणि कांदेपोहे सर्वांनाच आवडले . गावातील माणसांची आपुलकी आणि काळजी ह्यां गोष्टींमुळे त्यांनी बनवलेल्या पदार्थांची चव ही काही वेगळीच असते . " घाट घाट के पाणी पीके आया हुं " प्रमाणे " गावा गावातील चहा आणि कांदा पोहे खल्ले आहेत" असे आम्ही हक्काने बोलू शकतो .


रामू नावाचा त्यांच्याच घरातील एक सदस्य आम्ही आमच्या सोबत घेतला . दुपारपर्यंत सालोटा किल्ला आणि सूर्यास्ता आधी साल्हेर किल्ला गाठायचा असा जुजबी प्लान करून आम्ही चढाई सुरु केली. पावसाळ्याची शितलता , गर्द हिरवी झाडी झुडपे असा नजारा ह्यावेळी नव्हता . चालताना आजूबाजूला होते ते पिवळसर रंगाचे उंचच उंच डोंगर आणि त्या सोबतीला कोवळ्या उन्हातील बोचरा वारा ! सैनिकांच्या तुकडी प्रमाणे आम्ही एका पाठोपाठ एक चालत उंची गाठत होतो . ह्या वेळी गोतावळा मोठा होता . म्हणून मस्ती मज्जा हि खूप करता आली . दमल्यावर थांबणे . अचानक फोटो शूट चालू करणे . कधी साल्हेर तर कधी सालोट्याला पाठीमागे घेत आठवणी क्यामेरामध्ये टीपणे चालू होते .

* सालोटा आणि साल्हेर किल्ले *

* श्रेयस : आक्रमण मुद्रेत  *

*  " V " आकार  *

एक " V " आकार साल्हेर आणि सालोटा किल्ल्यांचा सामायिक भाग आहे . ह्या जागेवरून डावीकडे सालोटा तर उजवीकडे साल्हेर आहे . थोडी दमछाक करत करत आम्ही " V " आकार असलेल्या जागेवर पोहोचलो आणि पहिल्या टप्पा पार केला . येथे थोडा वेळ विश्रांती करत थोडी पेट पूजा केली . आपण गाठलेली उंची आणि किल्ल्यांचे सुळके पाहून समजत होते कि मंजिल अजून लांबच आहे . वेळ न दवडता फक्त पिण्याचे पाणी सोबत घेतले आणि आमच्या ब्याग्स रामूच्या विश्वासावर ठेवून सालोट्यास प्रस्थान केले .

* किल्ले सालोटा (४२५० फूट ) *

सालोट्याची वाट हि मागील बाजूस आहे . अजस्त्र डोंगराच्या कडेला पायऱ्या कोरल्या आहेत ज्या आपणास गडावर नेतात. गडावर जाताना साल्हेरचे उत्तुंग रूप पाहायला मिळते . साल्हेरच्या कोरलेल्या पायऱ्यांची सुंदरता हि फक्त सालोट्यावरूनच पाहता येते . साल्हेरचे ते अप्रतिम सौंदर्य पाहण्यास सर्वांना सालोट्यास भेट देणे क्रमप्राप्त आहे. वाटेवरच तीन दरवाजे पाहण्यास मिळतात. गडावर जाताना पाण्याची दोन टाकी लागतात. कपारीतील कातळकड्यामधे थंड पाण्याचे टाके आहे. पुढे गेल्यावर गडमाथा गाठता येतो. सालोटा हा छोटा भाऊ आहे तर साल्हेर हा मोठा भाऊ आहे . छोट्या भावावर मोठा भाऊ लक्ष ठेवून उभा आहे तर मोठ्या भावाच्या साथीला छोटा भाऊ खंद्याला खांदा लावून उभा आहे असेच वाटते. सालोट्याचे मनसोक्त दर्शन घेत आम्ही निघालो ते साल्हेर कडे !

सालोटा वरील कोरलेल्या पायऱ्या एका कपारी प्रमाणे दिसत आहेत 

पाऊल ट्रेकर टीम 

धवल : ट्रेक लीडर - सालोट्याच्या पायऱ्या जवळ 

सालोट्याच्या पायऱ्या 

अविनाश आणि राज 

अविनाश इतर सवंगड्यांचे फोटो घेताना : सालोटा 

हरीश , श्रेयस , महेश , मी , विग्नेशा  , राज (पाठी मागे ), राहुल, अनिकेत : एका आडोश्याला  - सालोटा 

रमा दादा आणि  सिद्धेश : एका कोरीव पायऱ्यांवर - सालोटा 

सालोटा : मुख्य दरवाजा 

धन्य कोठारे 

सालोटा : पाण्याचे टाके 

एक अवघड वळण : पर्वताला कोरून असा मार्ग बनवणे हि साधी बाब नव्हे !

सालोटा वरील एक सुंदर प्रवेशद्वार : पर्वताच्या कडेला उभा असलेला इतिहासाचा साक्षीदार 

सालोटा वरून साल्हेरचे विहंगम दृश्य

सालोट्याच्या गडमाथ्यावर जाताना लागणारे शेवटचे प्रवेशद्वार

सालोट्यावरील पाण्याचे टाके 

पाऊल  ट्रेकर्स : महेश , सचिन चौगुले , शशांक , राहुल , मी , राज , हरीश , विग्नेशा , सोनल , रमा दादा , सचिन , श्रेयस , धवल , सिद्धेश , अविनाश , अनिकेत , प्रदीप , फोटो : तुषार

पाऊल  ट्रेकर्स

किल्ले साल्हेर (५४१४ फुट ) *

सालोट्यास भेट देवून आम्ही पुन्हा V जागेवर आलो . थोडी विश्रांती घेत साल्हेरकडे वळायचे असे ठरले. गडमाथ्यावर जाण्यास अजून किती वेळ लागेल ह्याची शाश्वती नव्हती. जेवणाची तशी फार इच्छा नव्हती पण मिरचीचा ठेचा आणि भुर्जी महेश आणि राजने बाहेर काडली आणि क्षणातच संपली ही ! आता वेध होते ते साल्हेरच्या परशुरामाच्या भेटीचे !

सालोटा वरून साल्हेरच्या कोरीव पायऱ्या पाहणे खूप आनंददायी आणि विलक्षण अनुभूती आहे .

प्राथमिक पायऱ्या चढल्यावर मिळणारा बुरुज : साल्हेर 

सिद्धेश : शाहरुख खान स्टाईल

जसे जसे वर जात होतो तशी तशी आमची अवस्था बेताची होत होती . उर भरून येईल अश्या चढणीला पूर्णविराम मिळाला तो साल्हेरच्या सुरेख कोरलेल्या पायऱ्यापाशी ! दोन घोडे घोड्स्वरासाहित एकावेळी ये जा करतील एवढया रुंद त्या पायऱ्या होत्या . पायऱ्या कातळकड्यावर कोरल्या असल्याने आम्हाला खूप कौतुक वाटले . मुख्य कलात्मक कोरीव महाद्वार आणि शिलालेख पाहिल्यावर शरीराचा थकवा कुठच्याकुठे पळून जातो . पुढे अजून प्रवेशद्वार आहेत . त्या प्रवेशद्वारातून डोंगरकड्याला लागून सरळ अरुंद रस्ता आहे . आपल्या डाव्या बाजूला कापर खोदून मावळ्यांसाठी गुहा केल्या असाव्या .

एक सुंदर प्रवेशद्वार ( साल्हेर ) आणि समोर सालोटा 

धान्याची कोठारे : साल्हेर . डोंगर कपारी ला कोरून हि तयार केली गेली आहेत

साल्हेरच्या मुख्य प्रवेशद्वाराकडे नेणाऱ्या पायऱ्या

मुख्य प्रवेशद्वार  : साल्हेर 

शिलालेख - मुख्य प्रवेशद्वार  : साल्हेर

मुख्य प्रवेशद्वारावरिल नक्षी काम  : साल्हेर

पाऊल टीम : शिलालेख - मुख्य प्रवेशद्वाराजवळ   : साल्हेर

श्री . प्रदीप गुलाटी ह्यांनी काढलेले प्रवेशद्वाराचे  सुंदर छायाचित्र : साल्हेर 

सुस्थितीत असलेले प्रवेशद्वार : साल्हेर - येथून पुढे जाण्यास  आपणास जास्त कष्ट घ्यावे लागत नाहीत कारण कपारीला धरून सरळ रस्ता तुम्हाला शेवटच्या प्रवेशद्वारापर्यंत नेउन सोडतो .

उजवीकडे दरड असलेला अरुंद रस्ता : साल्हेर

कपारीतील रस्ता जिथे संपतो तिथे एक प्रवेशद्वार आहे . हे पार केले कि एका विस्तीर्ण पठारावर तुम्ही पोहोचता . लगेचच आपणास गंगासागर तलाव आणि पाण्याची दोन टाकी दिसतात ज्यांचे पाणी पिण्यालायक आहे . येथे एक भग्न अवस्थेतील मंदिर आहे ज्या मध्ये परशुरामांची आई श्री रेणुका देवी आणि श्री गणेशाची मूर्ती आहे . येथून थोड्या उंचीवर गुहा आहेत जेथे आम्ही रात्री वास्तव्य केले . गुहे मध्ये मारुतीरायाची मूर्ती प्रतिष्ठीत आहे. साल्हेरवाडीकडे जो रस्ता जातो तिथे एक यज्ञवेदी आहे . त्या पुढेच एक पाण्याचे कुंड आहे जिथे एक शिवलिंग कोरले आहे .

शेवटी पोहचलोच ! साल्हेरचा गडमाथा असलेला पठारी प्रदेश .

श्री . प्रदीप गुलाटी ह्यांनी काडलेले सुंदर छायाचित्र : साल्हेर 

गंगासागर तलाव : येथे साल्हेर ग्रामस्थ मंडळींकडून गाळ  उपसण्याचे चांगले काम होत होते . त्यांना मनापासून सलाम !

अस्थव्यस्थ विश्रांती  ! हा हा हा ! 

 भग्न अवस्थेतील मंदिर आहे ज्या मध्ये परशुरामांची आई श्री रेणुका देवी आणि श्री गणेशाची मूर्ती आहे

रेणुका देवी आणि गणपतीच्या मूर्ती

पाऊल  टीम  : सायंकाळी फेरफटका मारताना - साल्हेर 

यज्ञवेदी : साल्हेर 

कोरलेले शिवलिंग : साल्हेर

पाण्याचे टाके : या टाक्यातील पाणी पिण्यास उत्तम आहे .

गुहेतील रात्र आणि मौज मस्ती :

गुहेत राहायचे म्हणजे पोटापाण्याची सोय झालीच पाहिजे ! पाउलचे मावळे लगेचच तयारीला लागले. विघ्नेशा - सोनल- हरीश - महेश ह्यांनी चूल पेटवून फक्कड दुधातला चहा बनवला ! लांडे- शशांक - राहुल - अनिकेत - सिद्धेश - चौगुले ह्यांनी झोपण्यासाठी पद्धतशीर जागा निवडली आणि सर्वांची ओझी निट रचून ठेवली . मी - धवल - तुषार - अविनाश - राज - श्रेयस ह्यांनी जल खाते सांभाळले . टाकीतील पाणी तुरटी - क्लोरीन - कोळसा असे ट्रिपल फिल्टर करून जेवणाच्या जागेस पोहोचते केले . आमच्या कामावर देखरेख आणि नियंत्रण होत होते ते जेष्ठ आणि श्रेष्ठ अश्या रमा दादा कडून !
चुलीवर तयार केलेल्या पदार्थांची ह्या वेळी रेलचेल होती . चहा - सूप - पाव भाजी - मटर पनीर - पापड - खमंग दशम्या - पराठे अशी जेवणाची चंगळ होती .चूल बनवण्यापासून ते शेकोटी पेटवण्याचा उपक्रम सर्वांनी आवडीने " साजरा " केला असे म्हणायला हरकत नाही .काम करताना अडचणी येतात पण जेव्हा कुणाचे काही चालत नाही तेव्हा धवलचा संयम आणि रमा दादाचा आदेश नेहमी कामी येतो .
दिवसाखेरीस शेकोटी भोवती सांगितलेला इतिहास आणि भुताखेतांच्या कथा कुणीही विसरू शकणार नाही हे नक्की !

मास्टर शेफ रमा दादा आणि सहाय्यक हरीश जेवण बनवताना

१७ जानेवारी २०१६ : 

सर्व गड फिरून झाले होते परंतु गडावरील सर्वात उंच ठिकाण बाकी होते . सुर्यानारायणाच्या पहाटेच्या दर्शनासोबातच परशुरामांचा आशीर्वाद घ्यायचे ठरले. पहाटे ६. ३० ला आम्ही पुन्हा चढाई सुरु केली ती महाराष्ट्रातील क्रमांक २ शिखर सर करण्यासाठी ! गडावरील सर्वात उंच ठिकाणावर आल्यावर प्रथमतः दर्शन घडले ते सालोट्याचे ! सालोटा जरी उंचीस कमी वाटत असला तरी त्याचे रौद्र रूप मनात धडकी भरून आणणारे होते . नंतर परशुराम मंदिरातील परशुरामांचे आणि त्यांच्या पादुकांचे दर्शन घेतले .
हळू हळू क्षितीजावर नारंगी तांबूस रंगछटा दिसू लागल्या आणि चाहूल लागली ते क्षितीजावर येणाऱ्या सूर्यदेवाची ! सूर्योदय कुठेही पहा पण त्याची सुंदरता मनाला नेहमी हुरळ घालते . चहु बाजूने दिसणारी विहंगम दृश्य डोळ्याची पारणे फेडणारी होती . अश्या भारावलेल्या वातावरण श्रेयसने महाराजांची घोषणा दिली . श्रेयसचा कणखर आवाज आणि त्याला सर्वांनी दिलेल्याला साथीचा प्रतिध्वनी आसमंतात गर्जत होता. अश्या वातावरणात निसर्ग आणि आपला लगेचच एक बंध निर्माण होतो.

परशुराम मंदिर : साल्हेरवरील  सर्वोच्च ठिकाण

सुर्योदय : साल्हेर

 साल्हेर वरून टिपलेले सालोटाचे छायाचित्र

परशुराम मंदिर : साल्हेर

सूर्योदयाचे टिपलेले छायाचित्र : साल्हेर परशुराम मंदिर

अखेरीस आम्ही पोहोचलो ! इथ पर्यंतचा प्रवास हा खूप विलक्षण होता . कल्पना आणि सत्यता ह्यांमध्ये किती फरक आहे ह्याची प्रचीती सतत येत होती . ह्या किल्ल्याचे गत वैभव , येथे झालेले भीषण युध्य कसे असेल ह्यांचे विचार मनाला स्पर्श करत होते . कोकणातील घाट रस्ते येथे चढतात , अश्या सहा घाटांवर लक्ष ठेवणारा "सहा हेर " असा साल्हेर किती मोक्याचा किल्ला आहे हे येथे येउन उमगू लागले . अभेद्य - अजिंक्य असा हा किल्ला महाराजांनी त्यांच्या सरदारांच्या आणि मावळ्यांच्या पराक्रमांनी जिंकला . त्या सरदार आणि मावळ्यांविषयी आदर येथे येउन जास्तच वाढतो .

टिम पाऊल ट्रेकर्स 

टिम पाऊल महाराष्ट्रातील क्रमांक २ असलेल्या  सर्वात उंच शिखरावर आणि महाराष्ट्रातील क्रमांक १ च्या किल्ल्यावर ! 

परतीचा प्रवास :
सकाळी चहा - म्याग्गी - सूप असा नाश्ता करून परतीचा प्रवास सुरु केला .
साल्हेरचा परतीचा प्रवासही लक्षात राहिला तो उतरतांना पाहण्यास मिळालेल्या प्रवेशद्वारांसाठी ! चांगल्या स्थितीत असणारे ६ - ७ प्रवेशद्वार आपणास दिसतात . २० फूट खोल असे सूर्याजी कुंड ही आपणास पहावयास मिळते . कुंडच्या पुढे जे प्रवेशद्वार आहे त्यावर शिलालेख हि आढळतो . ह्या भागातून साल्हेर पाहिल्यास कोकणकड्या सारखी एक नैर्सगिक कडा निर्माण झालेली दिसते . शेवटी गणपती आणि साल्हेरच्या भवानी देवीचे दर्शन घेऊन ट्रेक पूर्णत्वास येतो .

परतीचा प्रवास सुरु - उतरताना आपल्याला अनेक बुरुज दिसतात 

परशुराम मंदिराकडून घेतलेले गंगासागर तलावाचे विहंगम छायाचित्र 

परतीच्या प्रवासात लागलेले प्रवेशद्वार क्रमांक १ 

परतीच्या प्रवासात लागलेले प्रवेशद्वार क्रमांक २

परतीच्या प्रवासात लागलेले प्रवेशद्वार क्रमांक ३

 सूर्याजी काकडे टाके : .या युद्धात शिवाजीराजांचे एक सहकारी पुरंदर तालुक्यातील पांगारे गावचे शिलेदार सूर्याजी काकडे हे  छोट्यातोफेचा गोळा लागून पडले. महाराज म्हणाले, ' माझा सूर्याराऊ पडिला. तो जैसा भारतीचा कर्ण होता.

 सूर्याजी काकडे टाके

अविनाश : हर हर महादेव !

परतीच्या वाटेवरील बुरुज आणि प्रवेशद्वार : साल्हेर 

बुरुजावर कोरलेला शिलालेख 

साल्हेरवाडी ला उतरताना लागलेला बुरुज 

साल्हेर वाडी गावातून घेतलेले साल्हेरचे छायाचित्र 

सचिन चौगुलेची लग्नानंतरची पहिली ट्रेक, हरीशची न पेटलेली चूल , राजचा गारठ्या वाऱ्या मध्ये केलेला " सिक्स प्याक मसल शो " , महेशच्या CA झाल्याची आनंदाची बातमी , सरतेशेवटी दिसलेला धोडप गड ह्या ट्रेकच्या लक्षणीय गोष्टी ज्या मुद्दाम नमूद कराव्याश्या वाटतात. विघ्नेशा - सोनलने तर दाखवून दिले कि मुलीहि ट्रेकिंग कमी नाहीत ! अविनाश - प्रदीपजी - राहुल - सिद्धेश - अनिकेत अश्या मित्रांमुळे ट्रेक जास्त एन्जॉय करता येते. शशांक आणि तुषार ह्यांमुळे आठवणी सर्वात जास्त सांभाळल्या जातात . त्यांनी काढलेल्या फोटोंमुळे ट्रेकचा आवाज सोशल मिडियावर सतत घुमत असतो . रमा दादा - ट्रेक लीडर धवल - लांडे - श्रेयस अश्या जबाबदार आणि काळजीवाहू मित्रांमुळे आम्ही बिनधास्त ट्रेक एन्जॉय करता येते !

हर हर महादेव !

सचिन लांडे साहेब ! परतीच्या प्रवास :) 

पाऊल  ट्रेकर्स साल्हेर - सालोटा टीम : विग्नेशा पटेल , सोनल कदम , धवल भंगाळे , श्रेयस हंचाटे , रमाकांत म्हात्रे , सचिन चौगुले, सचिन लांडे , तुषार घोलप , शशांक सराफ , सिद्धेश बिर्जे , अनिकेतराव रोकडे , हरीश बर्गे , अविनाश पाटील , राज म्हात्रे ,   महेश घुघर्डे , राहुल इंगळे , प्रदीप लाहोटी , नरेंद्र लाखण