किल्ले - तुंग आणि तिकोना , Forts Tung - Tikona , Pawan Maval, Pune

किल्ले - तुंग आणि तिकोना 

२६ जुन २०१६ 

मॉन्सून २०१६ ! 

या वर्षीच्या मॉन्सूनच्या पहिल्या ट्रेक मध्ये पाऊस पडेल का असा प्रश्न मला पडला होता . सर्वांनी मिळून अगदी सप्टेंबर पर्यंत ट्रेक्सचे नियोजन केले होते . राज्याभिषेकास रायगडावर क्षणात धुके आणि क्षणात उन्ह असे सुंदर वातावरण अनुभवण्यास मिळाले परंतू महाड ते मुंबई सर्वत्र कोरडेपणा होता. गेल्या काही दिवसात मुंबईमध्ये पावसाने चांगलाच जोर धरला होता. शेतकऱ्यांपासून सामान्य माणूस ज्याची आतुरतेने वाट पाहत होता तो मॉन्सून शेवटी सुरू झाला होता . आम्ही पण तयार झालो होतो ते तुंग - तिकोणा किल्ल्यांसाठी .... 

किल्ले तिकोणा : बुरुज 

हर हर महादेव ! , किल्ले तिकोणा 

तुंग - तिकोणा इतिहास : 

साल्हेर - सालोटा प्रमाणे तुंग - तिकोणा हे पण एकमेकांचे भाऊबंधच .पण एक भाऊ पवना नदीच्या अलीकडे तर एक भाऊ आहे पवना नदीच्या पलीकडे . हे दोन्ही किल्ले पवन मावळातील घाटरक्षक किल्ले होते . तुंग - तिकोणा किल्ले बोरघाटचे रक्षण करायचे. १६५७ मध्ये हे दोन्ही किल्ले कोकणस्वारीत महाराजांनी स्वराज्यात शामिल करून घेतले होते. नेताजी पालकर ज्यांना प्रति शिवाजीमहाराज संबोधले जायचे त्यांना ह्या दोन्ही गडाच्या परिसराच्या संरक्षणाची जबाबदारी दिली होती (सन - १६६०) . जयसिंग आणि दिलेरखानाने स्वारीच्या वेळी (सन - १६६५) तुंग आणि तिकोना या भागातील अनेक गावे जाळली,परंतु हे किल्ले मात्र ते जिंकू शकले नाहीत. पण हे किल्ले १६६५ च्या पुरंदर च्या तहात मुघलांच्या ताब्यात गेले.पुढे मोगल सरदार अमानुल्लाखानने इ.स.१७०२ मध्ये " तिकोणागड " जिंकून निशानी म्हणून औरंगजेबाकडे सोन्याच्या किल्ल्या पाठविल्या.नंतर औरंगजेबाचा मृत्यु झाल्यानंतर तिकोना आणि तुंग पुन्हा मराठ्यांनी जिंकून घेतला. 

मुख्यद्वार   : किल्ले तिकोणा 

टीम पाऊल  , तिकोणा   किल्ला

डोंबिविली -लोणावळा - पवनमावळ : 

डोंबिविली फडके रोड वरील श्रीगणेशाच्या नावाचा गजर करत रात्री १२ वाजता आम्ही १७ जणांनी एक टेम्पो ट्रॅव्हलर मध्ये बसून प्रवास सुरू केला . वाटेमध्येच लोणावळाला आपल्या नेहमीच्या " म्यागी नाक्यावर " मस्त म्यागी-भुर्जी आणि चहा घेऊन पुढचा प्रवास सुरू केला . ह्या वेळी सर्व जण खूप उत्साही होते . मौज मस्ती , गप्पा टप्पा आणि गाडीमध्ये चक्क सैराटच्या गाण्यांवर डान्स मस्ती करत आम्ही पवनमावळ गाठला . रात्री हलकाश्या पावसातील पवनमावळ, घाटाचा रस्ता आणि पवनानदीचा जलाशय मला आकर्षित करत होता. पवना धरणावर कॅम्पिंग आणि बोटींगचा मनसोक्त आनंद घेण्यास आले पाहिजे असे कुणालाही वाटेल.

तिकोणाकडे जाताना विरंगुळा झाला तो श्रेयस आणि विराजच्या अस्सल मराठी गायनामुळे. पूर्णच्या पूर्ण गाणी पाठ असलेली माणसे मी फार कमी पहिली आहेत. पण हर्डीकर सरांनंतर श्रेयस आणि विराज मध्ये हा गुण मला दिसला त्यामुळे पुढील वेळी गाण्यांच्या भेंड्या खेळायच्या झाल्यात तर मी या दोघांच्या टीम मध्येच जाईन .

दुसरा मुख्य बुरुज ,  किल्ले तिकोणा 

स्वप्निल -श्रेयस-अविनाश -अंबर - विराज - महेश : तिकोणा किल्ल्याच्या मुख्य द्वाराजवळ 

तिकोणा : 

सकाळी ४ वाजता आम्ही तिकोना पेठे मध्ये पोहचलो . दोन तास आराम केला व कमानीजवळ चहा पियुन आम्ही तिकोणा चढायला सुरुवात केली. वाटेमध्ये गुलमोहराच्या सुंदर सडा पसरलेला होता . पहाटेच्या वातावरणात गारवा होता आणि वातावरण ढगाळ होते . पाऊस नव्हता पण धुके दाट होते . तिकोणाला वितंडगड ही म्हणतात. किल्ला तसा सोपा आहे पण पायऱ्या चढताना थोड्या फार प्रमाणात थकवा येतो. उंची गाठल्यावर आम्ही एका माचीवर आलो . धुक्यांचा खेळ चालू होता . कधी ढग इतके जमायचे की आजूबाजूला सर्वत्र शुभ्र रंग पसरायचा . क्षणात ढग सरून सूर्याची सोनेरी किरणांनी उजळलेल्या गावाचे विहंगम दृश्य दिसायचे. 

किल्ले संवर्धनासाठी तत्पर : मावळा , किल्ले तिकोणा 

विश्रांती टप्पा क्र. १ ,किल्ले तिकोणा 

धुक्यात लपलेला तिकोणा किल्ल्याचा बुरुज , किल्ले तिकोणा 

माचीवरून पुढे आल्यावर प्रथम बुरुज दिसतो . नंतर मारुती रायांची शिळे मध्ये कोरलेली मूर्ती आहे . एक जुने आणि मोठे जाते ही आहे . आम्ही कुतूहलाने त्याचा एक भाग फिरवण्याचा प्रयत्न ही केला पण यात रोहनला सर्वात जास्त यश मिळाले. पुढे आपणास लेण्या दिसतात . या लेण्यातच तळजाई देवीचे मंदिर आहे, या लेण्या समोरच एक तळे आहे. पुढे गेल्यावर बालेकिल्ल्याचा उभा चढ सुरु होतो. बालेकिल्ल्यावर जाणाऱ्या पायऱ्या सुस्थितीत आहेत आणि किल्ल्याचे बुरुज ही चांगल्या स्थितीत आहेत. बुरुजांची बांधणी ही वैशिष्ट्यपूर्ण आहे . महाद्वार पार केल्यावर बालेकिल्ल्याच्या माथ्यावर महादेवाचे मंदीर आहे,मंदिराबाहेर नंदी आहे. गडावर एक संस्थेने नियुक्त केलेले गडकरी ही आहेत जे गडाची व्यवस्था पाहतात. गडमाथ्यावर भगवा ध्वज आहे . येथेच शिवगर्जना करून उतरताना आम्ही चोर दरवाज्यास भेट दिली .

तळजाई देवीचे मंदिर आणि पाण्याचे टाकं , किल्ले तिकोणा 

मारुती रायांची शिळे मध्ये कोरलेली मूर्ती, किल्ले तिकोणा 

तिकोणा गडावरील अजस्त्र  जाते , किल्ले तिकोणा

तुंग :

लागलीच आम्ही तुंग किल्ल्याकडे वळालो . आम्ही तुंगवाडी मध्ये उतरल्यावर पाहिले तर तुंग किल्ल्याचा सुळका ढगांनी आच्छादलेला होता .गडाच्या पायथ्याशीच भैरवनाथाचे मंदिर आहे,डोंगरदर्‍यात विसावलेल्या वाड्या वस्त्यांवरील लोकांचे भैरवनाथ हे ग्रामदैवत आहे. तुंगला कठीणगड पण म्हणतात. हा जिंकण्यास कठीण आहे पण ट्रेक करीत सोपा आहे . पायवाटेने चालण्यास सुरवात केल्यावर हनुमंताच्या मूर्तीचे दर्शन होते. उंची गाठत गेल्यावर पुढे किल्ल्याचा पहिला दरवाजा लागतो. येथे ही एक संस्थेने नियुक्त केलेले गडकरी होते . त्यांनी आम्हाला गूळ- पाणी दिले .येथून पुढे गेल्यानंतर दुसरा दरवाजा लागतो.या दरवाज्यासमोर मारुतीची मूर्ती कोरली आहे . पुढे चालत राहिल्यावर पायर्‍या असलेले पाण्याचे मोठे टाके दिसते,शेजारीच गणपतीचे छोटेसे देऊळ आहे. 

येथून जाणार्‍या पायवाटेने गडाच्या माथ्यावर येऊन पोहोचतो. माथ्यावर 'तुंगाई देवीचे'छोटेसे मंदिर आहे, 

येथे आम्ही छान वातावरण अनुभवले . भोवतालचा धुक्यांनी वेढलेला परिसर अतिशय सुरेख दिसतो. धुके सरले की पवना धरणाचा विस्तीर्ण जलाशय्,लोहगड-विसापूर किल्ले ,तिकोना किल्ला ही दिसतो .

नकाशा  , किल्ले तुंग 

मारुतीराया   , किल्ले तुंग 

शेवटचा पडावं - टीम पाऊल , किल्ले तुंग 

बुरुज जवळ , तुंग  किल्ला

परतीचा प्रवास आणि सैराट मस्ती :

ज्याची भीती तेच घडले होते . प्रचंड ट्राफिक ! 

शेवटी गाडीला बाय बाय करून जोर धरलेल्या पावसात मनसोक्त चिंब होऊन घाटाची वळणे पार करत, लहान मुलांसारखे डबक्यांमध्ये उड्या मारत आम्ही लोणावळा घाट अक्षरक्षः चालत उतारलो . अर्थात त्यात आलेली मज्जा ही वेगळीच होती. ट्राफिक इतकी होती की भुशी डॅम येई पर्यंत आमची गाडी काही घाट उतरून आली नव्हती . 

अखेर ट्रॅफिक कमी झाले आणि आम्ही पुन्हा गाडी मध्ये बसून प्रवास सुरू केला . पण पावसाने जो उत्साह आणला होता तो गाडी मध्ये ही कायम राहिला . झिंगाट गाण्यावर डान्स करताना श्रेयस - मी - रोहन -अविनाश - लांडे - सोनल - वैशू - विग्नेशा- विराज ह्यांनी निर्मित केलेला परग्रही नृत्याविष्काराचा नमुना अत्यंत विनोदी होता हे नक्की ! 

रोहन आणि वैशू @ किल्ले तिकोणा 

मावळा शिवदुर्ग संवर्धन   , किल्ले तुंग 

ट्रेक आणि प्रवास जास्त संस्मरणीय ठरतो ते आपल्यासोबत असलेल्या मित्रांमुळे . रोहन - धवल - श्रेयस ह्या मंडीळीनी हे दोन्ही किल्ले पूर्वी ही केले होते पण खास आमच्यासाठी ते पुन्हा आले हे आम्हा सर्वांसाठी खूप विशेष आहे . त्यांचे अनुभव नेहमीच नियोजनात मदत करतात . स्वप्नील, लांडे "जी " आणि महेश हे नेहमीच अनेक वेळी स्वतःहून पुढे येतात आणि कोणत्याही वेळेस मदत करतात . त्यामुळे जबाबदारी विभागली जाते आणि इतर मंडळी ट्रेकचा जास्त आनंद घेऊ शकतात .

चढाईस सोपा असा किल्ले तिकोणा 

सोनलने पकडलेला खेकडा , किल्ले तिकोणा 

तिकोणा वरून दिसणारे गाव ! , किल्ले तिकोणा 

ट्रेकमध्ये बऱ्याच दिवसानंतर आलेल्या अंबरने ह्या वेळी आपल्या हजरजबाबी उत्तरांमुळे खासी गंमत आणली. प्रत्येक ट्रेकला असावा असा अंबर आहे हे नक्की. राहुलने ह्या वेळी काही चांगले फोटो काढले आणि धमाल ही केली . पहिल्या वेळी आलेला वैभव, ट्रेक करताना हार न मानणारा विराज आणि अगदी कमी वेळात डोंगरदऱ्यांमध्ये रुळत चाललेल्या हरिदत्तशी ही मस्त मैत्री जमली . हरिदत्तही शांत राहणारा पण चांगल्या गोष्टींची जाण असणारा आहे .

टीम पाऊल : किल्ले तिकोणा 

बुरुजावरील पाऊलची मंडळी , किल्ले तिकोणा 

सोनल - भाग्यश्री ही अजून एक चांगली जोडी तयार झाली आहे . ट्रेक करताना दोघींचे एकमेकांची प्रशंसा करणे आणि एकमेकींची काळजी घेणे चालू असते. दोघींच्या स्वभावातील निरागसपणा एकमेकींना पूरक आहे. अविनाश आणि माझ्या गप्पा ना संपणाऱ्या असतात . मी ज्याच्या सोबत लहानाचा मोठा झालो तो माझ्या सोबत दऱ्या खोऱ्यात फिरतो या पेक्षा मोठी गोष्ट ती कोणती ! विग्नेशा आणि वैशाली अवघड ट्रेक्सला ही त्या सोबत असतात. हसत खेळत स्वभाव आणि सर्वांची काळजी करत ह्या दोघी सर्वांना एकत्र ठेवतात.अशी मंडळी सोबत असल्यावर आठवणींचा खजिना वाढतच जातो . 

दगडामध्ये कोरलेला मारुती , किल्ले तुंग 

प्रवेशद्वार , किल्ले तुंग 

खरेतर हे दोन्ही किल्ले इतके छान स्थितीत असतील असे मला वाटले नव्हते .एकीकडे धुक्याचे थवेच्या थवे येउन गळाभेट करत होते. तर दुसरीकडे पावसाची रिपरिप भेदक वार्‍यामुळे मारक वाटत होती. पण पुन्हा भेट देण्यासारखे हे दोन्ही किल्ले आहेत . 

भगवा ध्वज , तिकोणा किल्ला

भगवा ध्वज , तुंग  किल्ला 

आम्ही कसे गेलो ?१७ जण असल्याने आम्ही एक टेम्पो ट्रॅव्हलर निवडली . 

प्रवासाचा मार्ग - डोंबिविली - बदलापूर - खोपोली - लोणावळा - काळे कॉलोनी - तिकोना पेठ - मोरवे -तुंगवाडी- तुंग किल्ला 

*तुंगवाडी - केवरे. केवरे येथून लाँचने ब्राम्हणोली या गावी - ब्राहणोली ते तिकोनापेठ (तुंग ते तिकोना करताना हा मार्ग उपयोगी ठरू शकतो) 

* स्वतःची गाडी असल्यास दोन्ही किल्ले एक दिवसात फिरून होऊ शकतात. 

तिकोणा  बुरुजावर टीम पाऊल 

बुरुज  , किल्ले तुंग 

टीम पाऊल तुंग - तिकोणा : धवल , सचिन लांडे , श्रेयस , स्वप्निल , रोहन , अविनाश , अम्बर , महेश , भाग्यश्री , सोनल, विग्नेशा , वैशाली , हरिदत्त , राहुल , वैभव , विराज , नरेंद्र

मंदिरातील शिवलिंग  : किल्ले तिकोणा

तुंगाई देवीचे'छोटेसे मंदिर, किल्ले तुंग 

तुंग आणि तिकोना गडावरील काही महत्वाच्या आठवणी छायाचित्र स्वरूपात येत आहे . 

किल्ले तिकोणा छायाचित्रे 

चोर दरवाजा  : किल्ले तिकोणा

ग्रामपंचायत तिकोणा प्रवेशद्वार : सकाळी ७ वाजता येथून गड चढाई सुरु केली 

वैभव - विराज - राहुल - महेश - हरिदत्त - नरेंद्र  - तिकोणा 

गुलमोहराचा सडा : शहरात असे दृश्य फार कमी दिसते आजकल ! किल्ले तिकोणा 

मावळ विधानसभा क्षेत्राचा फलक : तिकोणा - "क" वर्ग पर्यटन क्षेत्र 

माची पार केल्यांनतर लागणार बुरुज , किल्ले तिकोणा

दुसऱ्या मुख्य बुरुजाकडे जाणारा मार्ग , किल्ले तिकोणा 

 पाण्याचे टाकं , किल्ले तिकोणा 

तळजाई देवीचे मंदिर, किल्ले तिकोणा 

अंबर -विराज -महेश  : किल्ले तिकोणा 

धुक्यांनी वेढलेला  : किल्ले तिकोणा

सेल्फी टाइम , किल्ले तिकोणा 

शिवलिंग ० नंदी  : किल्ले तिकोणा

शिव मंदिर जवळील पाण्याचे टाके : किल्ले तिकोणा

परतीच्या वेळेस काढलेला फोटो  : किल्ले तिकोणा

अविनाश आणि विराज , परतीची  वेळ  : किल्ले तिकोणा

चोर दरवाजा  : किल्ले तिकोणा

किल्ले तुंग  छायाचित्रे 

माहिती फलक  , किल्ले तुंग 

किंग खेकडा 

मावळा  , किल्ले तुंग 

गणपती  मंदिर, किल्ले तुंग 

पाण्याचे टाके , किल्ले तुंग 

धुक्यात वेढलेला किल्ले तुंग 

सदर , किल्ले तुंग 

पवन मावळ खोरे , तुंग  किल्ला 

गणपती मंदिर, तुंग  किल्ला 

बुरुज , तुंग  किल्ला 

पाऊल ट्रेकर्स - दिल दोस्ती ट्रेकवारी 

पाऊल बाइकर्स : रोहन 

श्रेयस - वैशू - विग्नेशा - नरेंद्र - महेश - राहुल , तुंग  किल्ला

स्वप्निल - भाग्यश्री - सोनल - नरेंद्र   , तिकोणा   किल्ला

टीम पाऊल  , तुंग  किल्ला 

हरिदत्त  @ तिकोणा 

रोहन  , तुंग  किल्ला 

विग्नेशा  @ तुंग 

श्रेयस  @ तिकोणा 

अंबर  @ तिकोणा 

मी :@ तिकोणा 

भाग्यश्री  @ तिकोणा किल्ला 

लांडे साहेब @ तिकोणा 

सोनल  @ तिकोणा किल्ला 

महेश @ तिकोणा 

विराज  @ तिकोणा किल्ला 

विग्नेशा @ तिकोणा किल्ला 

अविनाश @ तिकोणा किल्ला 

टीम पाऊल  , तुंग  किल्ला

विग्नेशा , किल्ले तुंग 

स्वप्निल - रोहन 

शेवटचा पडावं, किल्ले तुंग 

धुके दाटलेले  @ तिकोणा 

समाप्त